بخشی از نامه خواندنی و ماندگار محمدعلی اسلامی ندوشن به فرزندانش:
خلاصۀ آنچه گفتم فرصت‌وار تکرار می‌کنم که همیشه در نظر داشته باشید:
- کارهای خود را مطابق برنامه انجام بدهید.
- در هیچ کار افراط نکنید، اندازه نگه دارید.
- سعی کنید که مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کنید و قبل از وقوع در رفعش بکوشید.
- دوستان خوب خود را نگاه دارید اگر دور هستید با نامه و تلفن با آن‌ها در تماس باشید.
- تن خود را با ورزش، با خوراک ساده و با اندیشه‌هایی خوب، پاکیزه نگاه دارید.
- طوری زندگی کنید که بر زندگی مسلط باشید، با داشتن برنامه، با نظم و وقت‌شناسی و زود برخاستن از خواب.
- هیچ گاه از راه راست منحرف نشوید، دروغ نگویید، مگر آن که ضرورتی در کار باشد.
- چشم خود را به روی زندگی باز نگاه دارید، از هر جریان پند و تجربه بگیرید.
- بهترین سعادت آن است که شغل انسان، با گرایش‌های روحیش منطبق باشد یعنی کار خود را دوست بدارد. این را همیشه در نظر داشته باشید و شغلی را انتخاب کنید که دوست بدارید.
- بزرگترین مایۀ رنج بشر آن است که با دیگران ارتباط برقرار نکند. منظور آن است که باید در زندگی دوست برای خود داشت و رابطۀ خود را با مردم برقرار نگاه داشت.
- با آن‌ها که ادب دارند، ادب داشته باشید و نسبت به آن‌ها که بی ادبند، بی‌اعتنا باشید.
- سلامت، در سادگی است: غذای ساده، با روابط انسانی صریح و اینکه حساب شخص، با هر کسی پاک باشد.
- از جنبه‌های بد تمدن آمریکا بپرهیزید. از آن‌ها پند بگیرید معروف است که از لقمان حکیم پرسیدند: «ادب از که آموختی؟ گفت: از بی‌ادبان….»
- برعکس، جنبه‌های خوب آن را ارج بگذارید و بیاموزید.
- زندگی همیشه یک عمق دارد، از عمق آن غافل نشوید.
- روی خود را به جانب شرق داشته باشید که روشنی از آنجاست.
- صبح زود را دوست بدارید، بهترین ساعت است.
- هر ساعت شبانه‌روز برای خود لطفی دارد به شرط آنکه انسان شاد، سبک و امیدوار باشد.
- هیچ بلائی بدتر از وجدان ناآرام نیست. هاملت می‌گوید: «مرا در پوست گردویی حبس کنید، خوشبخت‌ترین فرد جهان خواهم بود، به شرط آن که رویاهای بد نداشته باشم.» رویاهای بد، یعنی وجدان ناآرام.
- طوری زندگی کنید که بپندارید که تا آنجا که توانسته‌اید حق خود را به زندگی ادا کرده‌اید، یعنی در ساختن این جهان سهمی داشته‌اید.
- هر انسان (یا لااقل عده‌ای از انسان‌ها) یک مرکز استعداد در خود دارند که باید آن را بشناسند و بشکافند. زندگی کامل و سرشار یعنی این و سعادت نیز همین است.
- از همۀ مواهب زندگی استفاده کنید اما از نوع پاکیزه و نجیب آن، از ابتذال بپرهیزید.
- بلندهمّت و بلندنظر باشید. بکوشید تا در همۀ آنچه در دایرۀ مقدورات شماست درجه یک باشید.
- هر کسی در هر زمانی یک محور و کار اساسی در زندگی دارد و بقیۀ کارهایش فرعی است، در این دوره، محور زندگی و وظیفۀ اصلی شما تحصیل است، سعی کنید که آن را به بهترین نحو انجام دهید.
- یک سلسله چیز‌های عالی در زندگی هست که خلاصه و جوهر تمدّن و فرهنگ بشری‌اند: از نوع کتاب، موسیقی و سایر هنرها… سعی کنید که به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
- بدانید که برای پریدن در زندگی دو بال لازم است: بال مادّی و بال معنوی، میان این دو بال توازن نگاه دارید.
- یک شعر فارسی می‌گوید: با فرومایه، روزگار مبر… بنابراین با افراد پست، ترسو، متقلب و دو رو سروکار پیدا نکنید.
- این شعر سعدی را در نظر داشته باشید:
با بدان بد باش، با نیکان نکو جای گُل، گُل باش، جای خار، خار یعنی اگر کسی خواست به حقّ شما تجاوز کند، در برابرش بایستید، تسلیم خوی تجاوزگر دیگران نشوید. - در زندگی آنقدر خود را قوی نگه دارید که در صورت لزوم بتوانید با مشت از پامال شدن حقّ خود جلوگیری کنید.
- از لحاظ روانی خود را آنقدر استوار نگاه دارید که مشکلات عادی زندگی شما را خسته نکند.
- در زندگی همیشه خوشی نیست. در برابر ناخوشی‌های آن متعجب و درمانده نشوید.
- دنیا و زندگی، بر اساس نیرو در جریان است. برای پیشبرد زندگی باید نیرو به کار انداخته شود و هر کس که مقدار بیشتری از آن در اختیار داشته باشد میدان زندگی در برابرش بازتر خواهد بود. هر کسی نیروی مورد احتیاج خود را از جائی فراهم می‌کند. در مورد شما باید آن را در تحصیل علم بجوئید. در این دوره همین یک منبع در اختیار شماست. باید آن را به خوبی استخراج کنید.
- عشق بهترین چیز و خطرناک‌ترین چیزها هست در زندگی. باید خیلی با احتیاط با آن روبرو شد. دوران جوانی، دورانی است که باید عشق در آن باشد. اما طبیعت عشق بر کوتاهی است، نه در زندگی دائم. دوستی را که بر می‌گزینید، سعی کنید زیبا، شیرین و قابل اعتماد باشد.
با آرزوی توفیق
محمد علی اسلامی ندوشن
1367
“برگرفته از کتاب ارجنامه پدر، انتشارات تیک”
دیدگاه‌ها